26 – AZJA – PODZIAŁ POLITYCZNY Opis mapy i legendy Mapa „Azja – podział polityczny” ułatwi ci poznanie rozmieszczenia poszczególnych państw i ich sąsiadów leżących na tym kontynencie. Omawiana mapa ma format dwa razy większy niż mapy świata, znajdujące się w pierwszym tomie atlasu. Wyjmij planszę z teczki, rozłóż ją i ułóż tak, by czarny, wypukły trójkąt znajdował się w prawym, dalszym rogu planszy. Tytuł mapy umieszczono w lewym dalszym rogu planszy. Z prawej strony tytułu znajduje się kwadrat, którego powierzchnia w skali mapy wynosi 15 tysięcy kilometrów kwadratowych. W kolejnym wierszu znajduje się skala liczbowa mapy. Mapa została wykonana w skali 1: 30 000 000 (jeden do trzydziestu milionów). Skala mapy określa, jaki jest stosunek odległości na mapie do odległości w terenie. Skala 1: 30 000 000 oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 30 000 000 cm, czyli 300 km na powierzchni Ziemi. Obraz Azji na omawianej mapie jest dużo bardziej szczegółowy niż na mapach świata, znajdujących się w pierwszym tomie atlasu. Z prawej strony planszy umieszczono objaśnienia skrótów brajlowskich zastosowanych na niej. Skróty są objaśnione w brajlu i w druku barwnym. Pod ramką mapy, przy bliższym brzegu planszy umieszczono objaśnienie, zastosowanych na mapie skrótów w druku barwnym. W prawym bliższym rogu znajduje się numer planszy. Jest to numer 26. Treść mapy jest obwiedziona grubą, wypukłą czarną linią. Jest to ramka mapy. W lewym, dalszym rogu mapy znajdziesz w małej ramce mapę Polski w tej samej skali, co mapa Azji. Możesz zobaczyć, jak mały jest obszar naszego kraju w porównaniu z kontynentem azjatyckim. Podobne porównania znajdziesz na wszystkich mapach kontynentów. Zanim zaczniesz poznawać treść mapy, sięgnij po oddzielną planszę „Legenda”. Po dokładnym przeczytaniu informacji w nim zawartych twoja praca będzie przebiegała sprawniej. Na planszy „Legenda” znajdziesz informacje o sposobie, w jaki przedstawiono na mapie poszczególne jej elementy. Na początku zapoznaj się z elementami siatki kartograficznej, znajdującymi się na mapie. Są to: równik jest oznaczony linią złożoną z dużych kropek. W druku barwnym kropki są czarne. Równik biegnie łukiem poziomo, w bliższej części mapy. Jego wartość to 0°. Jest opisany skrótem w brajlu rw oraz wartością w stopniach, a w druku barwnym pełną nazwą przy lewej ramce mapy. zwrotnik Raka i koło podbiegunowe północne są narysowane czarną linią złożoną z krótkich odcinków. Zwrotnik Raka biegnie łukiem od lewej do prawej strony mapy, a jego wartość to 23°27´ szerokości geograficznej północnej. Jest opisany w brajlu skrótem „zr”, a w barwnym druku pełną nazwą przy lewej ramce mapy. Koło podbiegunowe północne jest łukiem, który zaczyna się i kończy przy dalszej ramce mapy. Wartość koła podbiegunowego północnego to 66°33´ szerokości geograficznej północnej. Jest ono opisane w brajlu skrótem „kpn” przy dalszej ramce mapy. W druku barwnym jest opisane pełną nazwą, umieszczoną wzdłuż linii. biegun północny jest pokazany czarnym krzyżem. Leży przy dalszej ramce, mniej więcej pośrodku. Jest opisany w brajlu skrótem „bpn”, a w druku barwnym pełną nazwą. Wartość bieguna północnego to 90° szerokości geograficznej północnej. południki 0° i 180° są oznaczone linią złożoną z drobnych kropeczek, a w druku barwnym grubszą, czarną, ciągłą linią. Południk 0° biegnie od lewej ramki mapy do bieguna północnego. Jest opisany tylko w druku barwnym wartością w stopniach. Południk 180° biegnie od bieguna północnego do prawej ramki. Jest opisany w brajlu i w druku barwnym wartością w stopniach przy prawej ramce mapy. pozostałe południki i równoleżniki są pokazane ciągłymi, czarnymi liniami. Równoleżniki na omawianej mapie są łukami i biegną od prawej do lewej ramki mapy. Południki są łukami zbiegającymi się na biegunie północnym. Równoleżniki i południki poprowadzono co 20°. Ich wartości zostały podane przy ramce mapy. Przebieg wypukłej siatki kartograficznej jest pokazany jedynie na morzach i oceanach. W druku barwnym siatka kartograficzna jest pokazana na całej mapie. Oprócz równoleżników i południków na mapie zaznaczono następujące elementy środowiska geograficznego, objaśnione również na planszy „Legenda”. Linia brzegowa, czyli inaczej wybrzeża kontynentów. Na obszarze Azji wybrzeża są narysowane ciągłą, podwójną linią: ciągłą od strony oceanów i mórz, a kropkowaną od strony lądu. Natomiast na pokazanych na mapie obszarach, nie leżących w Azji, wybrzeże pokazano ciągłą linią. W druku barwnym wszystkie wybrzeża pokazano ciągłą, granatową linią. Wyspy i archipelagi. Wyspy są przedstawione na dwa sposoby. Małe wyspy oznaczono półokręgiem, położonym poziomo, z podstawą skierowana w dół. Symbol wyspy przypomina kopczyk i tak się ma kojarzyć – z fragmentem lądu wznoszącym się ponad wodę. W druku barwnym obrys wyspy jest czarny, a wnętrze ma kolor taki, jak państwo, do którego należy wyspa. Archipelagi oznaczono tak samo jak wyspy, tylko w środku znaku znajduje się wypukła, czarna kropka. Natomiast duże wyspy zaznaczono, tak jak lądy, linią brzegową i takim kolorem jak państwo, do którego należy wyspa. Na mapie nie podano nazw wysp i archipelagów. Morza i oceany pozostawiono gładkie. W druku barwnym są jasnoniebieskie. Granice państw pokazano wypukłą linią przerywaną w kolorze różowym. Państwa opisano pełną nazwą lub skrótem w brajlu i w druku barwnym. Skróty nazw państw w brajlu są objaśnione po lewej stronie planszy, a skróty w barwnym druku przy dalszym brzegu planszy. Małe państwa. Państwo o obszarze zbyt małym, aby je obwieść granicą, pokazano znakiem – wypukłym kołem, a w druku barwnym żółtym kołem z czarną obwódką. Stolice państw oznaczono wypukłymi okręgami, a w druku barwnym czerwonym kołem z czarnym obrysem. W wersji dotykowej stolice zaznaczone są tylko sygnaturą, a ich nazwy zostały podane w załączniku. Fragmenty innych kontynentów, które znalazły się na mapie, zostały oznaczone szorstką fakturą. W druku barwnym są szare. Europę i Afrykę opisano całymi nazwami zarówno w brajlu jak i w druku barwnym. Opis treści mapy Zauważ, że Azja leży niemal w całości na półkuli północnej czyli na północ od równika – poza częścią Archipelagu Malajskiego, który leży na południe od niego. Kontynent azjatycki położony jest na wschód od południka 0° stopni, a więc Azja leży na półkuli wschodniej. Tylko niewielka część Półwyspu Czukockiego przekracza południk 180° i ten obszar leży na półkuli zachodniej. Od zachodu kontynent azjatycki graniczy z Europą, ale jest to granica umowna. Jako jej przebieg przyjmuje się linię biegnącą wzdłuż wschodnich podnóży gór Ural i Mugodżary, następnie wschodnim skrajem Niziny Nadkaspijskiej do Morza Kaspijskiego, a potem północnym podnóżem gór Kaukaz do Morza Czarnego. Azja wraz z Europą tworzy jeden wielki kontynent zwany Eurazją. Polityczny podział Azji zmieniał się wielokrotnie w ciągu wieków. W XX wieku dokonało się kilka ważnych zmian na mapie politycznej tego kontynentu. Wpłynęły na to dwie wojny światowe, kilkanaście wojen lokalnych oraz rozpad systemu kolonialnego i totalitarnego. Ponad 20 lat temu doszło w Azji do zjednoczenia w jedno państwo Jemeńskiej Republiki Arabskiej (tzw. Jemen Północny) i Ludowo-Demokratycznej Republiki Jemenu (tzw. Jemen Południowy). Natomiast prawie 10 lat temu po krwawych walkach suwerenność wywalczył Timor Wschodni, który wyzwolił się spod panowania Indonezji. Największe zmiany na mapie politycznej zaszły w roku 1991 i 1992, po rozpadzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Wtedy to powstały na Zakaukaziu trzy państwa: Armenia, Azerbejdżan i Gruzja, a w Azji Centralnej pięć nowych państw – Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan. Na zmiany mapy politycznej mają wpływ również różne nierozwiązane konflikty, trwające najczęściej już wiele lat. Problem Autonomii Palestyńskiej na Bliskim Wschodzie, walka Kurdów o swoją państwowość, spór o Kaszmir między Pakistanem a Indiami, sporne kwestie na Kaukazie: w Czeczenii, Abchazji, Osetii Południowej i Górnym Karabachu, wieloletni spór o Wyspy Kurylskie między Japonią a Rosją czy dążenia niepodległościowe Tybetańczyków to lista tylko kilku najważniejszych spraw budzących niepokój i mających wpływ na obraz polityczny kontynentu azjatyckiego. Azję można podzielić na pięć regionów. Azja Północna – nazwa stosowana do określenia północnej części Azji, do której zalicza się tereny rosyjskiej Syberii, Geograficznie to obszar, po którym płyną wielkie rzeki niosąc swoje wody do Oceanu Arktycznego. Azja Środkowa – nazwa stosowana do określenia centralnej części Azji, do której zalicza się nowo powstałe kraje po rozpadzie ZSRR w tej części kontynentu. Obejmuje ona Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan. Azja Zachodnia – nazwa stosowana do określenia zachodniej części Azji, do której zalicza się wyspę Cypr, kraje leżące między Morzem Śródziemnym a Zatoką Perską, tereny półwyspów: Azji Mniejszej, Arabskiego i Synaju oraz Zakaukazie i obszary na południe od Morza Kaspijskiego. Obejmuje ona kraje: Arabię Saudyjską, Armenię, Azerbejdżan, Bahrajn, Cypr, Gruzję, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Autonomię Palestyńską, Oman, Syrię, Turcję i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Azja Południowa – nazwa stosowana do określenia południowej części Azji, do której zalicza się tereny leżące na południe od najwyższych gór świata – Himalajów i zajmujące Półwysep Indyjski oraz wyspy Cejlon i Malediwy. Obejmuje ona kraje: Afganistan, Bangladesz, Bhutan, Indie, Malediwy, Nepal, Pakistan i Sri Lankę. Azja Wschodnia – nazwa stosowana do określenia wschodniej części Azji. Obejmuje ona kraje: Chiny, Koreę Południową, Koreę Północną i Japonię. Azja Południowo-Wschodnia – nazwa stosowana do określenia tej części Azji, w której znajduje się Półwysep Indochiński oraz Archipelag Malajski i Filipiny. Obejmuje ona kraje: Birmę, Brunei, Filipiny, Indonezję, Kambodżę, Laos, Malezję, Singapur, Tajlandię, Timor Wschodni i Wietnam. W Azji wyróżnia się również regiony funkcjonujące pod nazwami takimi jak: Bliski Wschód – nazwa stosowana jest do regionu leżącego na trzech kontynentach: w Europie, Azji i Afryce, przy czym przede wszystkim należą do niego państwa leżące w południowo-zachodniej Azji. Obejmuje ona: Arabię Saudyjską, Bahrajn, Cypr, Irak, Iran, Izrael, Autonomię Palestyńską, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syrię i Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Egipt leżący w Afryce i Turcję zajmującą fragment Europy. Daleki Wschód – nazwa stosowana dla obszaru Azji Wschodniej, ciągnącego się wzdłuż zachodnich wybrzeży Oceanu Spokojnego. Zalicza się do tego regionu państwa: Japonię, Koreę Południową, Koreę Północną, Tajwan oraz wschodnią część Chińskiej Republiki Ludowej. Niekiedy stosuje się tę nazwę również dla południowo-wschodnich krańców Rosji. Zakaukazie – nazwa stosowana dla obszaru położonego na południe od głównego łańcucha Kaukazu tzw. Wielkiego Kaukazu. Dotyczy ona nowo powstałych po rozpadzie ZSRR trzech państw: Gruzji, Azerbejdżanu i Armenii. Pod względem politycznym obszar Azji dzieli się na 48 państw oraz 3 terytoria o specjalnym statusie – Palestynę, Makau i Hongkong. Niemal wszystkie wymienione państwa znajdziesz na naszej mapie, a słuchając uważnie opisów poznasz ich położenie, sąsiadów oraz nazwę stolicy. Wykaz państw azjatyckich: Afganistan – na mapie opisany w brajlu skrótem „af”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Islamska Republika Afganistanu. jest to kraj bez dostępu do morza. Od północy graniczy z Turkmenistanem, Uzbekistanem i Tadżykistanem, od północnego wschodu z Chinami, od wschodu i południa z Pakistanem, a od zachodu z Iranem. Stolicą jest Kabul. Arabia Saudyjska – na mapie opisana w brajlu skrótem „sa”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Arabii Saudyjskiej. Zajmuje prawie cały Półwysep Arabskiw zachodniej Azji. Graniczy od północy z Jordanią, Irakiem i Kuwejtem, od wschodu z Katarem, Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi i Omanem, zaś od południa z Jemenem. Na północnym wschodzie ma dostęp do Zatoki Perskiej, a od południowego zachodu do Morza Czerwonego. Stolicą jest Rijad. Armenia – na mapie opisana w brajlu skrótem „am”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Armenii. To niewielki kraj, który powstał po upadku ZSRR. Nie ma dostępu do morza. Graniczy od północy z Gruzją, od wschodu i południa z Azerbejdżanem, od południa z Iranem, zaś od zachodu i południowego zachodu z Turcją. Stolicą jest Erywań. Azerbejdżan – na mapie opisany w brajlu skrótem „az”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Azerbejdżanu. To kraj utworzony po upadku ZSRR, leżący w Azji Zachodniej nad Morzem Kaspijskim na jego zachodnim wybrzeżu. Graniczy od północy z Gruzją i Rosją, od południa z Iranem i Turcją oraz z Armenią. Stolicą jest Baku. Na południowym zachodzie znajduje się, oddzielony przez Armenię od głównej części kraju, Nachiczewan, mający status republiki autonomicznej. Na południowym zachodzie kraju znajduje się Republika Górskiego Karabachu, będąca enklawą zamieszkałą przez Ormian i punktem zapalnym pomiędzy Armenią a Azerbejdżanem. Bahrajn – na mapie opisany w brajlu skrótem „bh”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Bahrajnu. To niewielkie państwo i archipelag na wodach Zatoki Perskiej. Stolicą jest Manama. Bangladesz – na mapie opisany w brajlu skrótem „bd”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Ludowa Republika Bangladeszu. To państwo leżące w Azji Południowej, nad Zatoką Bengalską. Graniczy od północy, wschodu i zachodu z Indiami, zaś na południowym wschodzie z Birmą. Stolicą jest Dhaka. Bhutan – na mapie opisany w brajlu skrótem „bt”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Bhutanu. To państwo w Azji Południowej, graniczące z Chinami od północy i z Indiami od południa i wschodu. Kraj bez dostępu do morza. Stolicą jest Thimphu. Birma – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Związku Mjanmy. To państwo w południowo-wschodniej Azji, nad Zatoką Bengalską i Morzem Andamańskim. Graniczy od północnego wschodu z Chinami, od wschodu z Laosem i Tajlandią, od zachodu z Bangladeszem i Indiami. Stolicą jest Naypyidaw. Brunei – na mapie opisane w brajlu skrótem „bn”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Państwo Brunei Darussalam. To niewielkie państwo leżące w Południowo-Wschodniej Azji, w północnej części wyspy Borneo, nad Morzem Południowochińskim. Jedynym sąsiadem tego kraju jest Malezja. Stolicą jest Bandar Seri Begawan. Chiny – na mapie opisane całą nazwą. Pełna nazwa to Chińska Republika Ludowa. Leży w Azji Wschodniej. Graniczy od północy z Kazachstanem, Mongolią i Rosją, od wschodu z Koreą Północną, od południa z Wietnamem, Laosem, Birmą, Indiami, Bhutanem i Nepalem, zaś od zachodu z Pakistanem, Afganistanem, Tadżykistanem i Kirgistanem. Chiny mają dostęp od wschodniej strony do wód Oceanu Spokojnego poprzez Morza: Żółte, Wschodniochińskie i Południowochińskie. U południowo-wschodnich wybrzeży Chin, na wyspie Tajwan znajduje się nieuznawane państwo – Tajwan. Na obszarze Chin, na południowym wybrzeżu, znajdują się dwa specjalne regiony administracyjne – Makau i Hongkong. Stolicą Chin jest Pekin. Cypr – nieopisany i nieoznaczony na naszej mapie. Pełna nazwa to Republika Cypryjska. Leży na wyspie we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, w pobliżu wybrzeży Turcji, Syrii i Libanu. Północną część wyspy Cypr zajmuje Turecka Republika Cypru Północnego zamieszkna przez ludność turecką. Stolicą Cypru jest Nikozja. Filipiny – na mapie opisane w brajlu skrótem „ph”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Filipin. To państwo wyspiarskie w południowo-wschodniej Azji, położone na Archipelagu Filipińskim na Oceanie Spokojnym. W jego skład wchodzi ponad 7100 wysp i wysepek. Stolicą jest Manila. Gruzja – na mapie opisana w brajlu skrótem „ge”, a w druku barwnym całą nazwą. Jest jednym z państw kaukaskich, leży na Zakaukaziu. Graniczy na północy z Rosją, na wschodzie z Azerbejdżanem, a na południu z Armenią i Turcją. Od zachodu ma dostęp do Morza Czarnego. Na terenie Gruzji leży Republika Abchazji – autonomiczna republika, która od 1992 roku jest poza kontrolą władz gruzińskich, w silnej zależności od Rosji. Znajduje się ona w północno-zachodniej części państwa gruzińskiego. W północnej zaś części Gruzji leży kolejny obszar zapalny – Republika Osetii Południowej, będąca również silnie zależna od Rosji. Stolicą Gruzji jest Tbilisi. Indie – na mapie opisane całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Indii. Indie leżą w Azji Południowej, w większości na Półwyspie Indyjskim. Sąsiadują na północnym zachodzie z Pakistanem , na północy z Chinami, Nepalem i Bhutanem, na wschodzie z Birmą i Bangladeszem oraz na południowym wschodzie ze Sri Lanką poprzez cieśninę Palk. Od południowego zachodu kraj oblewają wody Morza Arabskiego, od południowego wschodu Zatoki Bengalskiej i Morza Andamańskiego. Na Morzu Arabskim leży archipelag Lakszadiwy należący do Indii. Do Indii należą także archipelagi Andamanów i Nikobarów między Zatoką Bengalską a Morzem Andamańskim. Stolicą jest Nowe Delhi. Indonezja – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Indonezji. Jest krajem wyspiarskim, położonym w Azji Południowo-Wschodniej. Rozciąga się na ponad 17 500 wyspach należących do Archipelagu Malajskiego, z czego około 6000 jest zamieszkałych. Do najważniejszych wysp należą Sumatra, Jawa, Borneo, Celebes, Nowa Gwinea, Madura i Timor. Od zachodu i południa Indonezję oblewa Ocean Indyjski, od północy i wschodu Ocean Spokojny. Leży pomiędzy kontynentami australijskim i azjatyckim. Borneo podzielone jest między Indonezję a Malezję. Lądową granicę Indonezja ma także z Papuą-Nową Gwineą oraz Timorem Wschodnim. Zamorscy sąsiedzi Indonezji to także na południowym wschodzie i południu Australia, a na północy Filipiny. Stolicą jest Dżakarta. Irak – na mapie opisany w brajlu skrótem „iq”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Iraku. Kraj położony na Bliskim Wschodzie, nad Zatoką Perską. Od północy graniczy z Turcją, od wschodu z Iranem i Kuwejtem, od południa z Arabią Saudyjską, zaś od zachodu z Jordanią i Syrią. Od południowego wschodu ma dostęp do Zatoki Perskiej. Stolicą jest Bagdad. Iran – na mapie opisany w brajlu całą nazwą. Pełna nazwa to Islamska Republika Iranu. Jest dużym państwem na Bliskim Wschodzie. Od północy leży nad Morzem Kaspijskim, zaś od południa nad Zatoką Perską i Zatoką Omańską. Od północy sąsiaduje z Armenią, Azerbejdżanem i Turkmenistanem, od wschodu z Afganistanem i Pakistanem, natomiast od zachodu z Irakiem i Turcją. Stolicą jest Teheran. Izrael – na mapie opisany w brajlu skrótem „il”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Państwo Izrael. Leży w Azji Zachodniej, w regionie nazywanym Bliskim Wschodem. Znajduje się na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego oraz ma dostęp od południa do wód Morza Czerwonego. Graniczy od północy z Libanem, od północnego wschodu z Syrią, na wschodzie z Jordanią, zaś od południowego zachodu z Egiptem. Sąsiaduje również z Palestyną, czyli Zachodnim Brzegiem i Strefą Gazy. Stolicą Izraela jest Jerozolima. Japonia – na mapie opisana w brajlu skrótem „jp”, a w druku barwnym całą nazwą. To wyspiarski kraj na wodach Oceanu Spokojnego, należący do Azji Wschodniej. Wyspy Japońskie składają się z czterech głównych wysp: Hokkaido, Honsiu, Sikoku i Kiusiu oraz ponad 6800 mniejszych wysp i wysepek. Stolicą jest Tokio. Jemen – na mapie opisany całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Jemeńska. To państwo położone w zachodniej Azji, na Półwyspie Arabskim, nad Morzem Arabskim i Zatoką Adeńską, do których ma dostęp od południa i nad Morzem Czerwonym od południowego zachodu. Graniczy od północy z Arabią Saudyjską, a od wschodu z Omanem. Stolicą jest Sana. Jordania – na mapie opisana w brajlu skrótem „jo”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Jordańskie Królestwo Haszymidzkie. Położona jest na Bliskim Wschodzie. Graniczy na północy z Syrią, na wschodzie z Iranem i Arabią Saudyjską, zaś od zachodu z Izraelem i Palestyną. Jordania ma dostęp na południu do Morza Czerwonego. Stolicą jest Amman. Kambodża – na mapie opisana w brajlu skrótem „kh”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Kambodży. Położona jest w południowo-wschodniej części Azji, na Półwyspie Indochińskim. Graniczy od północy z Tajlandią i Laosem, zaś od wschodu i południa z Wietnamem. Ma dostęp do Morza Południowochińskiego przez Zatokę Tajlandzką. Stolicą jest Phnom Penh. Katar – na mapie opisany w brajlu skrótem „qa”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Państwo Katar. Kraj położony w zachodniej Azji na półwyspie o tej samej nazwie nad Zatoką Perską. Od południa graniczy z Arabią Saudyjską. Stolicą jest Ad-Dauha. Kazachstan – na mapie opisany całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Kazachstanu. Jest to państwo powstałe w 1991 roku po rozpadzie Związku Radzieckiego, leżące częściowo w Europie i częściowo w Azji. Graniczy od północy z Rosją, od wschodu z Chinami, zaś od południa z Kirgistanem, Turkmenistanem i Uzbekistanem. Kazachstan ma dostęp od zachodu do największego jeziora świata – Morza Kaspijskiego. Stolicą jest Astana. Kirgistan – na mapie opisany w brajlu skrótem „kg”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Kirgiska. Kirgistan uzyskał niezależność po rozpadzie Związku Radzieckiego w 1991 roku. Jest to państwo leżące w Azji Środkowej. Graniczy od północy z Kazachstanem, od południowego wschodu z Chinami, od południa z Tadżykistanem, zaś od zachodu z Uzbekistanem. Stolicą jest Biszkek. Korea Południowa – na mapie opisana w brajlu skrótem „kr”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Korei. Zajmuje południową część Półwyspu Koreańskiego oblanego wodami Morza Żółtego i Morza Japońskiego. Od północy sąsiaduje z Koreą Północną. Stolicą jest Seul. Korea Północna – na mapie opisana w brajlu skrótem „kq”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna. Zajmuje północną część Półwyspu Koreańskiego. Od północy sąsiaduje z Chinami i Rosją, od południa z Koreą Południową. Stolicą jest Pjongjang. Kuwejt – na mapie opisany w brajlu skrótem „kw”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Państwo Kuwejt. Jest to kraj położony w południowo-zachodniej Azji, nad Zatoką Perską. Graniczy od północy i zachodu z Irakiem, a od południa z Arabią Saudyjską. Stolicą jest Kuwejt. Laos – na mapie opisany w brajlu skrótem „la”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna. Leży na Półwyspie Indochińskim, bez dostępu do morza. Graniczy od północy z Chinami, od wschodu z Wietnamem, od południa z Kambodżą, zaś od zachodu z Tajlandią i Birmą. Stolicą jest Wientian. Liban – na mapie opisany w brajlu skrótem „lb”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Libańska. To niewielkie państwo Bliskiego Wschodu, sąsiadujące od północy i wschodu z Syrią i od południa z Izraelem. Leży na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Stolicą jest Bejrut. Malediwy – nieopisane na naszej mapie. Pełna nazwa to Republika Malediwów. To państwo wyspiarskie na Oceanie Indyjskim, zajmujące archipelag o tej samej nazwie, składający się z niemal 1200 wysp. Stolicą jest Male. Malezja – na mapie opisana w brajlu skrótem „my”, a w druku barwnym całą nazwą. Leży w południowo-wschodniej Azji. Obejmuje dawne brytyjskie posiadłości na Półwyspie Malajskim i w północnej części wyspy Borneo. Na Półwyspie Malajskim Malezja graniczy od północy z Tajlandią a od południa z Singapurem , zaś na Borneo z Brunei i od południa z Indonezją. Wybrzeża Malezji oblewają wody Morza Południowochińskiego i cieśniny Malakka. Stolicą jest Kuala Lumpur. Mongolia – na mapie opisana całą nazwą. To duże państwo, położone w Środkowej Azji, bez dostępu do morza. Od północy graniczy z Rosją, a od wschodu, południa i zachodu z Chinami. Stolicą jest Ułan Bator. Nepal – na mapie opisany całą nazwą. Pełna nazwa to Federalna Demokratyczna Republika Nepalu. To państwo położone w południowej części Azji, bez dostępu do morza. Graniczy od północy z Chinami, zaś na zachodzie, południu i wschodzie z Indiami. Stolicą jest Katmandu. Oman – na mapie opisany całą nazwą. Pełna nazwa to Sułtanat Omanu. Położony jest na półwyspie Arabskim, nad Morzem Arabskim oraz Zatoką Omańską. Graniczy od północnego zachodu ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, zaś od zachodu z Arabią Saudyjską i Jemenem. Stolicą jest Maskat. Pakistan – na mapie opisany w brajlu skrótem „pc”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Islamska Republika Pakistanu. Leży nad Morzem Arabskim z dostępem do niego od południa. Graniczy od północy z Chinami, od wschodu z Indiami, od zachodu z Iranem, zaś od północnego-zachodu z Afganistanem. Stolicą jest Islamabad. Rosja – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Federacja Rosyjska. Rosja to ogromne państwo, które leży na dwóch kontynentach: w Europie i Azji. Rozciąga się od środkowej Europy przez północną Azję, aż do Oceanu Spokojnego. Rosja graniczy w Europie z Norwegią, Finlandią, Estonią, Łotwą, Białorusią, Ukrainą oraz Litwą i Polską – poprzez obwód kaliningradzki, a w części azjatyckiej graniczy od południa z Gruzją, Azerbejdżanem, Kazachstanem, Chinami, Mongolią i Koreą Północną. Sąsiaduje również poprzez Morze Ochockie i Morze Japońskie z Japonią a przez Morze Beringa – ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki. Stolicą jest Moskwa. Singapur – na mapie opisany w brajlu skrótem „sg”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Singapuru. Miasto-państwo położone na wyspie, na południe od Półwyspu Malajskiego. Główną wyspę, również nazywającą się Singapur, otacza archipelag małych wysp. Stolicą jest Singapur. Sri Lanka – na mapie opisana całą nazwą. Pełna nazwa to Demokratyczno-Socjalistyczna Republika Sri Lanki. Zajmuje leżącą na Oceanie Indyjskim wyspę, położoną u południowo-wschodnich wybrzeży Półwyspu Indyjskiego. Stolicą jest Sri Dźajawardanapura Kotte. Syria – na mapie opisana w brajlu skrótem „sp”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Syryjska Republika Arabska. Państwo leżące na Bliskim Wschodzie z dostępem do wschodnich wybrzeży Morza Śródziemnego. Graniczy od północy z Turcją, od wschodu z Irakiem, na południu sąsiaduje z Jordanią, zaś na zachodzie z Izraelem i Libanem. Stolicą jest Damaszek. Tadżykistan – na mapie opisany w brajlu skrótem „tj”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Tadżykistanu. Jest państwem w środkowej Azji, bez dostępu do morza, powstałym po rozpadzie Związku Radzieckiego. Graniczy od północy z Kirgistanem, od wschodu z Chinami, od południa z Afganistanem, a od zachodu z Uzbekistanem. Stolicą jest Duszanbe. Tajlandia – na mapie opisana w brajlu skrótem „th”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Królestwo Tajlandii. To państwo leżące w południowo-wschodniej Azji, na Półwyspie Indochińskim. Graniczy od północnego zachodu i zachodu z Birmą, od północnego wschodu z Laosem, na wschodzie z Kambodżą i na południu z Malezją. Na południowym zachodzie ma dostęp do Morza Andamańskiego, zaś od południa do Zatoki Tajlandzkiej. Stolicą jest Bangkok. Timor Wschodni – na mapie opisany w brajlu skrótem „tl”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Demokratyczna Republika Timoru Wschodniego. To państwo, które samodzielność uzyskało dopiero w 2002 roku, wychodząc spod administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych. Zajmuje część wyspy Timor oraz wyspy Atauro i Jaco. Od zachodu graniczy z Indonezją. Stolicą jest Dili. Turcja – na mapie opisana w brajlu skrótem „tr”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Turcji. Turcja leży na półwyspie Azja Mniejsza, a niewielka jej część po drugiej stronie Morza Marmara – w Europie, na Półwyspie Bałkańskim. Od północy otacza ją Morze Czarne, od zachodu Morze Egejskie, od południa Morze Śródziemne. W części azjatyckiej graniczy od północnego wschodu z Gruzją, od wschodu z Armenią, Azerbejdżanem i Iranem, od południa z Irakiem i Syrią. Stolicą jest Ankara. Turkmenistan – na mapie opisany w brajlu skrótem „tm”, a w druku barwnym całą nazwą. Państwo położone w Azji Środkowej z dostępem od zachodu do Morza Kaspijskiego. Powstałe w 1991 roku po rozpadzie ZSRR. Graniczy od północy z Kazachstanem i Uzbekistanem, zaś od południa z Afganistanem i Iranem. Stolicą jest Aszchabad. Uzbekistan – na mapie opisany w brajlu skrótem „uz”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Republika Uzbekistanu. To średniej wielkości państwo położone w Azji Środkowej, powstałe w 1991 roku po rozpadzie ZSRR, bez dostępu do morza. Graniczy od północy z Kazachstanem, od wschodu z Kirgistanem i Tadżykistanem, zaś od południa z Afganistanem i Turkmenistanem. Stolicą jest Taszkent. Wietnam – na mapie opisany w brajlu skrótem „vn”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Socjalistyczna Republika Wietnamu. Jest państwem położonym w Azji Południowo-Wschodniej, na Półwyspie Indochińskim, od wschodu z dostępem do Morza Południowochińskiego. Graniczy od północy z Chinami, zaś od zachodu z Kambodżą i Laosem. Stolicą jest Hanoi. Zjednoczone Emiraty Arabskie – na mapie opisane w brajlu skrótem „ae”, a w druku barwnym całą nazwą. Pełna nazwa to Państwo Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Położone jest na półwyspie Arabskim, nad Zatoką Perską i Zatoką Omańską. Graniczy z Omanem od północy i wschodu, zaś od południa i zachodu z Arabią Saudyjską. Stolicą jest Abu Zabi. Po zakończeniu czytania złóż planszę i uważnie włóż do teczki.